گالوانیزه تجهیزات فلزی؛ معرفی انواع روش‌ها، کاربردها و نکات انتخاب مناسب

هر تجهیز فلزی از قبیل لوله‌ها، اتصالات، پروفیل‌ها، تابلوها، نرده‌ها و قطعات صنعتی، در معرض زنگ‌زدگی و خوردگی ناشی از شرایط محیطی قرار دارد. پوشش گالوانیزه، با ایجاد لایه‌ای مستحکم از فلز روی (Zinc)، حفاظت لازم را فراهم می‌کند. انتخاب نوع گالوانیزه مناسب بر اساس نوع قطعه و کاربرد آن بسیار تأثیرگذار است. در ادامه با روش‌های اصلی گالوانیزه، کاربردها و تجهیزات مختلفی که این روش برای آن‌ها کاربرد دارد آشنا می‌شویم.

۱. روش‌های گالوانیزه تجهیزات فلزی

۱.۱ گالوانیزه گرم (Hot‑Dip Galvanizing)

در این روش، تجهیز فلزی پس از پاکسازی کامل (چربی‌گیری، پیکلینگ، فلکس) در حمام روی ذوب‌شده (در ۴۵۰°C) غوطه‌ور می‌شود. با سرد شدن، لایه‌ای ضخیم (۵۰–۱۵۰ میکرون) از ترکیب فروآلیاژهای Zn‑Fe روی سطح قرار می‌گیرد
مزایا: مقاومت بسیار بالا در برابر خوردگی، دوام طولانی (۵۰ تا ۱۰۰ سال)، پوشش کامل حتی لبه‌ها و سطوح پیچیده

۱.۲ الکتروگالوانیزه (Electro‑Galvanizing)

با استفاده از جریان الکتریکی و محلول نمک روی، لایه‌ی نازکی (۵–۳۰ میکرون) روی سطح فلز نشسته و پوشش یکنواختی ایجاد می‌شود
مزایا: ظاهری صاف و براق، مناسب برای قطعات ظریف، پولیش و رنگ‌آمیزی، هزینه کمتر نسبت به روش گرم

۱.۳ گالوانیل (Galvannealed)

ترکیبی از گالوانیزه گرم و عملیات آنیلینگ است. پوشش Zn‑Fe متراکم‌تر و مات فراهم می‌سازد که چسبندگی رنگ را افزایش می‌دهد (

۱.۴ فرآیند شِراردیزه کردن (Sherardising)

در حمام خشک شامل پودر روی و چرخش در دمای حدود ۴۰۰–۵۰۰°C، روی به‌صورت تبخیری در سطح فلز نفوذ می‌کند. مناسب برای قطعات کوچک و پیچیده مانند پیچ و مهره، میخ و قطعات داخلی که پوشش قطری لازم دارند.

۱.۵ سایر روش‌ها

روش‌هایی مانند پوشش مکانیکی (Mechanical Galvanizing) که با پرکنی پودر روی متصل شده و یا پوشش پاششی با اسپری، برای قطعات خاص یا تعمیر به‌کار می‌روند).

۲. انواع تجهیزات فلزی گالوانیزه

۲.۱ اتصالات لوله گالوانیزه

اتصالاتی مانند زانو، سه‌راه و تبدیل در لوله‌کشی آب، فاضلاب و تهویه مورد استفاده قرار می‌گیرند. گالوانیزه گرم بیشترین دوام را فراهم می‌کند و معمولاً در کاربردهای صنعتی به‌کار می‌رود. اتصالات گالوانیزه در سیستم‌های گازی توصیه نمی‌شود (

۲.۲ پروفیل و ورق گالوانیزه

ورق‌هایی با انواع سطح (گل درشت، گل ریز، بدون گل) برای نمای ساختمان، سقف سوله، ساندویچ‌پنل، تجهیزات سازه‌ای و صنعتی استفاده می‌شوند. ورق‌هایی با گالوانیزه گرم برای محیط‌های مرطوب، و ورق سرد برای مصارف ظاهری و نیازمند پرداخت بهتر مناسب‌اند (

۲.۳ سازه‌های فلزی و نرده‌کشی در فضای باز

ستون، تیر، حفاظ نرده، شاسی خودرو، دکل‌ها و تابلو‌های برق، همه در برابر عوامل جوی نیاز به پوشش گالوانیزه دارند. روش گرم معمولاً انتخاب اول در این حوزه‌هاست

۲.۴ قطعات خودرو و تجهیزات صنعتی کوچک

قطعاتی مانند بدنه، فریم، سینی قطعات زیرین، با استفاده از روش الکتروگالوانیزه تولید می‌شوند تا علاوه‌بر محافظت، ظاهر خوب و قابلیت رنگ‌پذیری داشته باشند (

۲.۵ پیچ، مهره و قطعات ریز

از گالوانیزه مکانیکی یا شِراردیزه برای قطعات ریز استفاده می‌شود که بدون مشکلات تردی هیدروژنی و با پوشش کامل تولید می‌شوند

۳. مزایا و معایب گالوانیزه تجهیزات فلزی

مزایا

• مقاومت بالا در برابر خوردگی و زنگ‌زدگی (آند قلیایی – الزامی برای حفاظت از فولاد زیرین)
• عمر طولانی در شرایط جوی متنوع (تا ۵۰–۱۰۰ سال برای گالوانیزه گرم
• پوشش یکنواخت به‌ویژه برای لبه و کناره‌ها
• عدم نیاز به نگهداری مرتب و رنگ‌آمیزی دوره‌ای
• هزینه کمتر در بلندمدت نسبت فولاد ضدزنگ یا پوشش اپوکسی

معایب

• ظاهر نامنظم و مات در گالوانیزه گرم (گل یا spangle) که برای مصارفی با ظاهر شیک مناسب نیست (
• ضخامت کم در روش الکتروگالوانیزه که مقاومت آن کمتر است و عمر مفید کوتاه‌تر (۱۰–۲۵ سال)
• نیاز به حذف پوشش قبل از جوشکاری یا پیچکاری برای جلوگیری از دود سمی روی و تداخل با جوش
• مصرف انرژی و فرآیند پرهزینه در حمام روی گرم

۴. مقایسه روش‌های گالوانیزه

۵. نکات فنی در انتخاب و خرید تجهیزات گالوانیزه

• ضخامت پوشش (با استاندارد ASTM B117 یا ISO1461) متناسب با شرایط محیطی
• دقت به نوع کاربرد: فضای باز یا داخلی، مجاورت با آب و رطوبت
• بررسی نوع پوشش: گل درشت برای مقاومت، بدون گل برای رنگ‌پذیری بهتر
• در صورت نیاز به جوشکاری بعد از گالوانیزه، محل پوشش باید پیش از کار برداشته شود
• انتخاب تامین‌کننده با تأییدیه‌های استاندارد و تجربه صنعتی

۶. پرسش‌های متداول (FAQ)

آیا اتصالات گالوانیزه برای گازکشی مناسبند؟

خیر؛ پوشش Zinc در معرض گاز ممکن است واکنش دهد و باعث گرفتگی مسیر یا فساد روکش شود. استفاده از اتصالات گالوانیزه در لوله‌کشی گاز توصیه نمی‌شود

آیا می‌توان قطعات گالوانیزه را دوباره رنگ کرد؟

در روش Galvannealed یا ورق بدون گل، رنگ‌پذیری خوب است. در روش‌های گرم ممکن است نیاز به پرایمر باشد.

آیا جوشکاری روی گالوانیزه خطرناک است؟

بله؛ باید پوشش در محل جوش برداشته شده و از ماسک تنفسی استفاده شود چون دود روی سمی است

سخن پایانی

گالوانیزه تجهیزات فلزی ابزاری حیاتی برای حفاظت در برابر خوردگی و افزایش عمر مفید تجهیزات در صنایع مختلف است. انتخاب صحیح روش (گرم، سرد، گالوانیل، شِراردیزه) بر اساس نوع تجهیز، محیط کاربردی و نیاز به ظاهر متفاوت، تضمین‌کننده کارایی و دوام بلندمدت است. از پروفیل تا اتصالات، از ورق تا قطعات دقیق، گالوانیزه یکی از بهترین راه‌حل‌های موجود برای حفاظت فلز به‌شمار می‌رود.